Gevleugelde kerstballen door Arjan Dwarshuis

Nederlands bekendste vogelaar Arjan Dwarshuis is zijn hele leven al geobsedeerd door vogels. Hij is werkzaam als professioneel vogelgids, geeft lezingen en workshops over vogels kijken en is wereldrecordhouder vogel-spotten. Daarnaast schitterde hij in de documentaire Arjan’s Big Year en schuift hij regelmatig aan bij diverse radio- en televisieprogramma’s. Voor Vivara schrijft Arjan maandelijks een blog.

Nu we wederom in een lockdown zitten en de komende tijd weinig anders mogen dan buiten wandelen, leek het mij een goed plan om jullie eens wat vogelkijktips te geven. Je kerst- of nieuwjaarswandeling wordt namelijk een stuk spannender wanneer je jezelf een doel stelt, namelijk het zien van onze drie mooiste en meest tot verbeelding sprekende zangvogelsoorten; de gevleugelde kerstballen van de Nederlandse natuur; de crème de la crème van onze bossen en parken.

De basisregels

Voor je aan je zoektocht beginnen moet ik je wel wat op het hart drukken. Aangezien iédereen de komende weken naar buiten wil, zal het namelijk druk worden in onze natuurgebieden, en daarom dienen we ons aan een aantal basisregels te houden. Want onze lol en ontspanning mag natuurlijk nooit ten koste gaan van de natuur. Zorg er dus voor dat je op de paden blijft, je afval bij je houdt en je hond alleen loslaat op plekken waar dat is toegestaan. En als je ziet dat een parkeerplaats al helemaal afgeladen is met auto’s, ga dan ergens anders wandelen. Sowieso zie je veel meer dieren wanneer het rustig is buiten. Sta daarom een keer vroeg op en begin met zonsopgang aan je wandeling. De meeste mensen gaan pas aan het einde van de ochtend op pad: een basisfout, want dan zijn de vogels veel minder actief. 

Leg dan nu je verrekijker en vogelboek vast klaar, want hier volgen mijn tips om je winterwandeling te veranderen in spannende speurtocht, een soort real-life versie van Pokémon GO.

De Vuurgoudhaan

Bij veel beginnende vogelaars prijkt de vuurgoudhaan bovenaan het verlanglijstje. En terecht. Dit 9 centimeter kleine en 5 gram wegende vogeltje mag zich samen met het nauw verwante goudhaantje de kleinste vogel van Europa noemen. Het is ook meteen een van de mooiste, met zijn mosgroene bovenzijde, witte vleugelstreepjes en markante koppatroon met zwarte oogstreep, brede witte wenkbrauwstreep (die zijn neef het goudhaantje mist) en waanzinnige zwart omrande goudgele middenkruinstreep. Gelukkig zijn deze gevederde juweeltjes in de meeste Nederlandse stadsparken vrij eenvoudig te vinden, vooral als je hun geluid kent en al helemaal deze winter, want ze lijken dit jaar algemener dan in voorgaande jaren. Ze trekken graag op met groepjes mezen en zijn dan te lokaliseren door hun zeer hoge, ijle contactroepjes. Beperk je zoektocht tot de dichtst begroeide delen van het park, met veel klimop, want daar leven de kleine insectjes waar ze verzot op zijn. 

De Putter

Deze kleine vinkachtige dank zijn faam aan ‘Het puttertje’ van Carel Fabritius. Dit zeventiende-eeuwse schilderijtje is te bewonderen in het Mauritshuis en inspireerde Donna Tart voor haar gelijknamige bestseller. Eigenlijk is ‘putter’ een afschuwelijke naam voor dit prachtige vogeltje, met zijn vuurrode gezichtje en knalgele vleugelstreepjes. Vroeger waren putters namelijk populaire kooivogels die je kon aanleren om met een vingerhoedje aan een touwtje drinkwater uit een bakje onder hun kooi omhoog te takelen. Je reinste dierenmishandeling. Een veel passendere naam is ‘distelvink’. Putters zijn namelijk verzot op zaden, en dan met name die van distels. Dat is ook meteen mijn tip: zoek dit vogeltje rond moestuincomplexen, wegbermen of velden met veel uitgebloeide distels, en leer hun vrolijke pruttelende roep herkennen.   

De Appelvink

Voor de reus onder de Nederlandse vinkachtigen zal je wat harder moeten zoeken. Deze beigebruine zangvogels houden zich namelijk het liefst op in de boomkronen, waar ze - ondanks hun formaat - vaak verdraaid lastig te ontdekken zijn. Voor de appelvink geldt hetzelfde als voor de vuurgoudhaan en de putter: leer zijn geluid kennen. Vaak verraadt hij zich door zijn metalige vluchtroep, een explosief ‘piks’! Dan zie je hem in diepgolvende vlucht boven het bos voorbijvliegen. Zeer opvallend zijn dan zijn brede witte vleugelstrepen en korte staart met witte eindband. Maar geef niet op voordat je er één zittend in beeld hebt, want dan pas kan je goed zijn spectaculaire conische snavel zien, waarmee hij een drukkracht van 50 kilogram per vierkante centimeter kan uitoefenen en met gemak een kersenpit kan kraken.

Dan rest mij nog om jullie succes en vooral heel veel plezier te wensen. En slaag je voor deze missie, dan heb ik volgende maand weer drie nieuwe soorten voor je in petto.

Happy birding!